ÖZEL GÜVENLİKTE YENİ YASA NELER GETİRDİ VE BU YASAYA UYGUN VASIFLARI TAŞIMAYAN ESKİ PERSONELİN DURUMU NE OLACAK?
Söz konusu yasa ile birlikte yıllardan beri yasasız olarak çalışan Özel Güvenlik (Gözetim) görevlileri de yasa kapsamı içine alınarak konuya belirli bir düzen getirilmeye çalışılmıştır.
Gerçektende Ülkemizde son 15 yıllık süreçte ciddi bir sektör halini alan Özel Güvenlik bu konuda bir yasaya ihtiyaç duymaktaydı. Çeşitli kaynaklara göre ülkemizde özel Güvenlik sektöründe istihdam edilen personel sayısı yaklaşık 150 bin civarındadır.
Bu arada yeni yasanın gelmesiyle birlikte pek çok konuda doğal olarak yeni standartlar oluştu.
Bu konuda hizmet verecek kuruluşların ( Güvenlik ve eğitim firmaları ) İçişleri Bakanlığından izin ve yetki belgesi alarak faaliyet göstermeleri gerekiyor.
Ayrıca Güvenlik görevlisi olacak adayların taşıması gereken nitelikler de[1] arttırılarak sertifika zorunluluğu getirildi. Sertifika sahibi olmayanların Güvenlik görevlisi olarak çalışması 2006 yılının Ocak ayından itibaren mümkün olmayacak.
Bu sertifikayı vermeye yetkili kuruluşlarda az evvel yukarıda bahsettiğimiz Onaylı eğitim firmaları.
Yeni yasanın çıktığı tarihten bu yana söz konusu Özel Güvenlik kuruluşları kendilerini yeni yasaya uyarlamak bakımından gerekli çalışmaları hızlandırdılar.
Geçiş sürecinin tamamlanmasının ardından 2006 Ocak ayından itibaren İçişleri Bakanlığına bağlı Emniyet birimleri gerek Özel Güvenlik ve Eğitim firmalarına gerekse personele yönelik denetimlerini arttıracaklar.
Bu konuda ki yaptırımlar ise gerçekten caydırıcı düzeyde. (ağır para ve hürriyeti bağlayıcı cezalar söz konusu sertifikasız çalışanlar ise işten al çektirilecekler ve bir daha özel güvenlik görevi yapamayacaklar. )
Diğer yandan nitelikleri yeni yasaya uygun olmayan pek çok personeli olan kuruluşlar bakımından ortaya farklı bir problem çıkıyor.
Özel Güvenlik kuruluşu personelinin iş sözleşmesini bu personelin niteliklerinin yeni yasanın buyurduğu koşulları taşımaması nedeniyle sona erdirebilir mi?
Ve son olarak bu nedene dayanılarak yapılan fesih geçerli bir fesih nedenimidir?
Bu soruya yanıt aramadan önce bir ayrımı ortaya koymakta fayda var sanırız.
Bir kere Özel Güvenlik sektöründe yeni yasa çıkana kadar iki tür eleman istihdam ediliyordu.
Birincisi 2495 sayılı yasaya tabi olarak 1981 yılından beri görev yapmakta olan ve İç İşleri Bakanlığı tarafından izin verilmiş bazı özel kuruluşlarda ( Bankalar, Devlet kuruluşları vb.) silahlı olarak görev yapan elemanlar.
İkincisi ise Özel Güvenlik yasasına değil aslında iş yasasına tabi olan ve üniformalı da olsalar aslında güvenlik görevlisi de sayılmayan deyimi yerindeyse Gözetim görevlileridir.
Yukarıda sözü edilen kategoride görev yapan personelin mesleki yeterlilik bakımından standartları geçmişte herhangi bir yasaya tabi olmadıklarından kimi kuruluşlarda son derece yetersiz olabilmektedir. Bu nedenle yeni yasaya geçiş sürecinde bu kuruluşların personel nitelikleri bakımından daha fazla sorun yaşayacağı düşünülmektedir.
Söz konusu yasa değişikliğinin ardından kuruluşların elemanlarının niteliklerini arttırmaya yönelik çalışmalar başlattıklarını belirtmiştik. Kimi kuruluşlarsa bu konuda çözümü direk niteliği yetersiz elemanı işten çıkartmak yoluyla çözmeye çalışmaktadırlar.
Şimdi dilerseniz iş sözleşmesini personelinin öğrenim durumunun yeni yasaya uymaması sebebiyle sona erdiren ( eski yasada ortaokul mezunu olmak yeterli iken yeni yasa Lise mezunu olmak zorunluluğu getirmiştir.) ve personelin işe iade davası açtığı bir yüksek mahkeme kararını[2] birlikte inceleyelim ve konuya netlik kazandıralım.
‘’ Davacı işçi, davalıya ait işyerinde güvenlik görevlisi olarak çalışmakta iken 5188 sayılı Kanun uyarınca ortaokul mezunu olduğu gerekçesiyle işten çıkarıldığını belirterek feshin gereksizliğine ve işe iadesine, işe iade edilmediği takdirde gereken tazminatın ve boşta geçen süre ücretinin belirlenmesine karar verilmesi isteğinde bulunmuştur.
Davalı işveren, 5188 sayılı Kanun’un 10/b maddesi uyarınca özel güvenlik görevlilerinin en az lise ve dengi okul mezunu olması şartı getirildiğinden davacının iş akdi ihbar öneli verilerek ve kıdem tazminatı ödenmek suretiyle feshedildiğini belirterek davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Mahkeme 5188 sayılı Özel Güvenlik Görevlileri Hakkındaki Kanuna göre özel güvenlik görevlilerinin en az lise ve dengi okul mezunu olmak gerektiği, davacının ise ortaokul mezunu olduğu, feshin bu nedenle geçerli nedene dayandığı gerekçesiyle isteğin reddine karar verilmiştir.
Davacı işçinin davalıya ait işyerinde 1.10.1993 tarihinde güvenlik görevlisi olarak çalışmaya başladığı ve iş sözleşmesinin feshedildiği tarihe kadar aynı işte çalıştığı dosya içeriğinden anlaşılmaktadır.
Davacı ortaokul mezunu olup, işe başladığı tarihte yürürlükte bulunan 2495 sayılı Yasanın 16/b maddesinde belirtilen şartları taşımaktadır. Anılan yasayı yürürlükten kaldıran, 26.06.2004 tarih ve 25504 sayılı Resmi Gazetede yayınlayarak yürürlüğe giren 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun’un 10/b maddesi özel güvenlik görevlileri için en az lise ve dengi okul mezunu olmak gerektiğini düzenlemiştir.
Davacının iş sözleşmesi, davalı işverence 5188 sayılı Kanun’un anılan maddesindeki şartları taşımadığı gerekçesiyle, tazminatları ödenmek suretiyle feshedilmiştir. Ancak, anılan kanunun yürürlüğe girdiği tarihte özel güvenlik görevlisi olarak çalışmakta olanların, yeni düzenlemeyle uyumlarını sağlamak amacıyla öngörülen geçici 1. maddesinde, kanunu yürürlüğe girdiği tarihte, 2495 sayılı Kanuna göre çalışmakta olan özel güvenlik görevlerine beş yıl süreyle çalışma izni verildiği belirtilmiştir.
Böylece ortaokul mezunlarına bu süre içinde yasanın aradığı lise ve dengi okul mezunu olabilme olanağı verilmiş bulunmaktadır. Davacı işçi, yasa ile verilmiş olan beş yıllık çalışma izin süresi içinde işten çıkarılmış olup, fesih tarihinde özel güvenlik görevlisi olarak çalışmasına engel yasal bir düzenleme bulunmamaktadır.
Öte yandan, işyerinde 1993 yılından beri çalışmakta olan davacının işten çıkarılmadan önce, başka bir bölümde değerlendirilmesi de düşünülmemiştir. Bu nedenle, geçerli bir neden olmadığından işverence yapılan feshin geçersizliğine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde isteğin reddi hatalıdır.’’
Evet,
Yüksek mahkeme kararından da anlaşılacağı üzere Kanun koyucu yasa çıktığı tarihte bu sektörde çalışanların nitelikleri sebebiyle bir anda işsiz kalmalarını önlemek bakımından bir geçiş süreci tanımıştır.
Yargıtay bu geçiş sürecini göz önüne almadan ve iş sözleşmesinin feshini son çare olarak görmeyerek öncelikle fesih yoluna giden işverenin aleyhinde hüküm kurmuştur.
Sanırız bu karar benzer nedenlerle fesih düşünen işverenlerimiz bakımından örnek oluşturacak nitelikte bir karardır.
Özel güvenlik görevlilerinde aşağıdaki şartlar aranır:
a) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak.
b) En az lise veya dengi okul mezunu olmak.
c) 18 yaşını doldurmuş olmak.
d) Taksirli suçlar hariç olmak üzere, ağır hapis veya altı aydan fazla hapis veyahut affa uğramış olsa bile Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, emniyeti suiistimal, sahtecilik, hileli iflas veya istimal ve istihlak kaçakçılığı hariç kaçakçılık, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, laf atma, sarkıntılık, ırza tasallut, ırza geçme, kız, kadın veya çocuk kaçırma ve alıkoyma, fuhşa teşvik, fuhuş için aracılık, uyuşturucu madde kullanma, uyuşturucu madde kaçakçılığı suçlarından dolayı hükümlü bulunmamak.
e) Kamu haklarından yasaklı olmamak.
f) Görevin yapılmasına engel olabilecek vücut ve akıl hastalığı ile özürlü bulunmamak.
g) 14 üncü maddede belirtilen özel güvenlik temel eğitimini başarıyla tamamlamış olmak.
[2] Y.9.H.D. E. 2005/17505 – K.2005/20176 T.23.06.2005
